Cách đây vài hôm thành phố Tucson bắt đầu vô “hè” trong khi nhiều thành phố khác ở Bắc Mỹ vẫn còn xuân cho đến hết tháng Năm. Thậm chí so với nhiệt độ của các thành phố khác khi vào hè, nhiệt độ ở Tucson nơi ad sống vẫn được coi là nóng nhất nước Mỹ khi nhiệt độ trung bình của thành phố này có tới 3 con số và trung bình hè nào cũng tầm 110 độ F và mùa hè năm nào nóng nhất lên đến 120 độ F (nước sôi ở 212 độ F).

Tuy nhiên, so với những thành phố khác khi nhiệt độ trung bình vào hè là khoảng 96 độ F, độ ẩm của thành phố chỉ dao động từ 5% đến 10% bởi vì Tucson thuộc khí hậu…sa mạc còn đa số các nơi khác vào hè độ ẩm cao, ít ra cũng phải 50-60% (còn ở VN trừ phía Bắc ở dịp mùa đông thì độ ẩm cả nước dao động từ 90-100%). Sự khác biệt giữa độ ẩm 10% hay 60% ảnh hưởng đến “cảm giác nóng” là một chuyện, chuyện khác là độ ẩm càng cao thì càng nhiều “stress” đến hệ điều hòa của cơ thể (hệ điều hòa nhiệt ở đây bao gồm tim và phổi).

Có lần chị của ad hỏi một câu thể hiện nội dung bài viết hôm nay: thế nóng khô và nóng ẩm khác gì nhau vì đằng nào cũng nóng? Nóng khô thì như ngồi kế lò nướng còn nóng ẩm thì như đưa mặt vô nồi nước sôi bốc khói. Quả thật trong hai tình huống chẳng có cái nào “dễ chịu”, nhưng rất may thời tiết không đến nổi “extreme” chết người như thế. Và vì lý do này, sự thay đổi nhỏ trong độ ẩm, vài độ (nhiệt độ), và vận tốc gió ảnh hưởng đến con người rất nhiều khi họ tham gia hoạt động thể thao ở điều kiện khá là khắc nghiệt. Nhưng nếu bạn hiểu ảnh hưởng của thời tiết đến hoạt động thể thao thì bạn có thể lựa chọn lịch tập khác nhau (loại hình tập, thời gian/cường độ, và thời điểm tập) sao cho bạn vẫn có thể hoạt động đều đặn và không bao giờ phải viện cớ lý do trời nóng không đủ sức tập (với điều kiện bạn ăn uống đầy đủ không để mất nước mất sức).

Nhiệt Độ

Sự gia tăng nhiệt độ hay giảm nhiệt độ sẽ ảnh hưởng đến quy trình làm “nóng” (mùa lạnh) và làm “mát” (mùa nóng). Thêm vào, nó cũng tác động đến cơ chế sản xuất năng lượng của bạn. Trước hết, hoạt động thể thao trong cả hai điều kiện thái quá  (nóng và lạnh) sẽ đờ rét tăng ngay nguồn năng lượng bị tiêu trong quá trình tập: nóng thì bắt buộc cơ thể phải tốn calo để làm mát còn nếu lạnh thì tốn calo vào chuyện làm ấm cơ thể (làm ấm có vài quy chế nhưng quy chế căn bản và đầu tiên chính là….run…cơ bắp nên ai càng nhiều cơ bắp thì chịu lạnh khá hơn nhưng nói đùa, trong khi bị kẹt trong bão tuyết ở rừng hoang thì tuy người nhiều cơ bắp có thể không thấy lạnh quá đáng so với người nhiều mỡ ít cơ nhưng về lâu dài thì ai nhiều mỡ thì người đó có nguy cơ sống qua mùa bão tuyết cao hơn nhé).

Nhiệt độ trong môi trường tập thể thao cũng ảnh hưởng đến cách cơ thể chọn nguồn năng lượng sử dụng đáp ứng nhu cầu trước mắt: nhiệt độ lạnh sẽ khiến cơ thể cần gấp năng lượng để cơ bắp sử dụng và nguồn năng lượng duy nhất cơ bắp có thể dùng để tạo năng lượng chính là đường huyết ở dạng glucose. Nói cách khác, gan có thể sẽ hoạt động nhiều trong điều kiện lạnh để tạo ra hiện tượng đường huyết tăng cao trong quá trình tập. Ngược lại, trong điều kiện tập nóng, cơ thể không cần cơ bắp ngoài việc perform tập tành nên cơ thể sẽ có xu hướng sử dụng chất béo để tạo năng lượng (với điều kiện bài tập không phải cường độ cao).

Độ Ẩm

Độ ẩm trong không khí ảnh hưởng đến hệ điều hòa rất lớn. Cơ thể chúng ta có cơ chế “làm mát” như AC vậy: khi nhiệt độ (cơ thể) chỉ tăng 0.1 đã đủ để kích hoạt cơ chế làm mát này. Quy cách khá đơn giản: tăng cường hô hấp và tăng cường…ra mồ hôi.

Với cách thức gia tăng hô hấp, quy chế này yêu cầu cả hai tim và phổi hoạt động tích cực hơn thế nên thường những điều kiện bắt buộc bạn phải hô hấp nhiều thường cũng sẽ đồng hành với huyết áp và nhịp tim gia tăng. Với người đã quen tập cường độ cao, sự gia tăng nhịp tim và huyết áp sẽ có nhưng sự dao động có thể nói ít hơn so với người chưa quen tập hay tập không đều đặn (bạn thử bỏ tập 1-2 tuần sẽ thấy ảnh hưởng đến hệ tim mạch thế nào).

Với phương thức ra mồ hôi, cơ thể thải ra nhiệt qua mồ hôi và giảm nhiệt độ rất hiệu quả, thế nhưng cách thức này không phải hoạt động trơn tru ở mọi…cơ thể vì yếu tố di truyền sẽ quyết định số lượng tuyến mồ hôi thế nên sẽ có người ra mồ hôi dễ dàng hơn người khác chứ không phải cứ ai cân nặng hơn là sẽ đổ mồ hôi nhiều hơn (mặc dù người có % chất béo cao hơn sẽ có nhiệt độ cơ thể cao hơn). Bạn thử mặc áo mưa hay áo dài tay chạy quanh khu phố lúc 6g chiều sẽ thấy khác nhiều so với khi không trùm kín mít. Khác cụ thể là vùng da bị trùm kín sẽ đổ mồ hôi nhiều và bạn thì thấy nóng hơn-thử quăng lớp áo đó, bạn sẽ thấy mát hơn?

Chính xác đó là lý do vì sao nóng cộng thêm độ ẩm cao sẽ như quấn cơ thể như vậy chả khác gì “bịt mũi” lỗ chân lông không cho phép nhiệt thoát ra. Và trong khi đó, vùng da bị ảnh quấn kín sẽ đổ mồ hôi nhưng sự tiết mồ hôi ở đây không đủ để giải phóng nhiệt mà là chỉ là ảnh hưởng của việc nhiệt độ cơ thể bị tăng cao hơn lúc ban đầu. Phương pháp “xông hơi” cũng tương tự: nhiệt độ cơ thể bị tăng nhưng cơ thể không tự làm mát vì nhiệt độ và độ ẩm trong phòng xông quá cao. Dù trường hợp nào cũng vậy, kết quả cuối cùng của độ ẩm cộng nhiệt độ cao là cơ thể sẽ cố thải nhiệt qua mồ hôi và hậu quả là: mất nước (chứ không phải mất mỡ như các bà các cô cố gắng ăn gian vài ký bằng cách ngồi phòng xông hơi hay chạy quanh công viên mặc áo mưa để kịp đi chưng diện cho một event nào đó)

Gió

Vận tốc gió bao giờ có. Quả đất này còn quay thì còn có gió. Kể cả khi “đứng gió” thì vận tốc vẫn lớn hơn con số 0. Trong điều kiện lạnh, tất nhiên vận tốc gió càng thấp càng có lợi cho buổi tập của bạn vì gió sẽ làm cơ thể mất nhiệt (và bạn cảm thấy lạnh hơn) nhưng vì vậy mà nó cũng có lợi khi bạn đang muốn giảm cân nhanh. Trong điều kiện nhiệt độ cao hơn 32 độ C rồi, thì vận tốc gió có khi có lợi và cũng có khi ảnh hưởng xấu tùy theo chuyện ngược chiều gió hay xuôi chiều gió, mà phần nào cũng tùy theo loại hình tập. Những loại hình thể thao yêu cầu bạn phải ở độ cao sẽ bị ảnh hưởng rất lớn bởi gió. Vì lý do này, ở cùng địa hình, nhảy dù sẽ bị ảnh hưởng lớn hơn với đạp xe và chạy bộ sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn đi bộ. Với vận tốc gió 16km/h, bạn cứ yên tâm nếu bạn chạy bộ ngược chiều gió thì tốc độ chạy của bạn sẽ chậm hơn mọi hôm khoảng 8% và nếu bạn chạy cùng chiều gió thì bạn chạy nhanh hơn chừng 5%. Thế nhưng, bạn nhảy lên xe đạp sẽ thấy vận tốc 16km/h sẽ khiến bạn đạp chậm ít nhất 10% trừ khi bạn gia tăng RPM (revolution per minute/vòng quay trong một phút).

Tóm lại, những ngày gió quá lớn, chọn bơi lội, chạy bộ, bóng rổ, bóng chuyền hay đi boxing cũng được. Những ngày gió nhẹ hay đứng gió, đạp xe, chèo thuyền đều lý tưởng. Độ ẩm và nhiệt độ tuy sẽ ảnh hưởng đến cơ thể nhiều, nhưng bạn được lợi thế là “đã biết trước” và có thể đã quen nếu bạn sống đủ lâu ở môi trường đó, thế nên bạn biết “sức” mình đến đâu. Thế nhưng, với điều kiện nóng và ẩm như ở Việt Nam, bạn có thể tránh bằng cách tập thể dục trước khi mặt trời mọc hoặc tập từ lúc hoàng hôn trở đi.

Ad sống ở sa mạc với khí hậu nóng khô thì ad cũng phải chọn thời điểm tập như thế: hôm nay ad đạp xe lúc 6:30 chiều (mặt trời lặn lúc 7:30) và kết thúc lúc 8:15 tối. Ngày mai nhiệt độ cũng tương tự và tốc độ gió cũng tương tự 16km/h, thế nên sự lựa chọn cho ngày mai đơn giản: chạy 40 phút hoặc đạp 25km nhưng vì ngày mai là ngày đi tập tạ 2 tiếng nên sư lựa chọn duy nhất là chạy 40 phút vì lý do thời gian và hơn nữa ngày tập tạ nên nhét vô môn cường độ cao thay vì môn thời gian tập dài nhưng cường độ thấp như môn đạp xe.